Het kwintet van Elvis Peeters

Foto: Stephan Vanfleteren

Te veel boeken om in een korte lijst te zetten, zijn me bijgebleven, hebben me overrompeld. Ik doe dus een greep uit wat zich impulsief, onverbiddelijk opdringt, naast bijvoorbeeld De Oorzaak van Thomas Bernhard, Jeugd van Wolfgang Koeppen, Het boek der rusteloosheid van Fernando Pessoa, Zwart bloed van Louis Guilloux, Gezelschap van Samuel Beckett, Onder de vulkaan van Malcolm Lowry en Ver weg in Europa van John Berger:


De ster van Josef Roubicek - Jiri WeilTweede Wereldoorlog. Josef Roubicek is jood, straatarm, woont op een zolderkamertje in een bouwvallig krot in Praag. Honger, kou en angst zijn elke dag zijn deel. Hij tracht te overleven door zich zo onopvallend mogelijk te gedragen, en voegt zich zonder protest naar de vele anti-joodse wetten die elke dag opnieuw worden uitgevaardigd. Ondertussen voert hij denkbeeldige gesprekken met Ruzena - zijn gevluchte minnares - en met Thomas, een graatmagere straatkat. Daarmee overtreedt hij eigenlijk een wet, want het is joden verboden huisdieren te houden. Hij kan het echter niet over zijn hart krijgen de kat weer op straat te zetten, en deelt wat hij te eten vindt (en dat is bitter weinig) met Thomas. Het boek beschrijft mooi en duidelijk de kleine radertjes die indertijd de hele machinerie van de Jodenvervolging in het Duitsland van de democratisch verkozen Nationaalsocialistische Partij op gang brachten, niet één van de radertjes leek genoeg de moeite waard om ertegen in verzet te komen, de resultaten kennen we. Een boek als dit legt in ieder geval genoeg pijnpunten bloot en is bovendien schrijnend prachtig geschreven. Als literatuur een functie heeft ben ik blij dat ook dit er een van is.


Zwart haar blauwe ogen - Marguerite Duras
 Karige taal die zich steeds herhaalt. Een verhaal dat er nauwelijks een is, over een onmogelijk, maar troostrijk verlangen. Iemand die gevraagd wordt iemand anders te vervangen en geleidelijk zelf op de voorgrond dreigt te treden. Soms lijkt het een roman, soms een toneelstuk. Misschien de roman van een leven dat een toneelstuk is. Zelden kreeg het woord ‘stilte' zoveel inhoud.


Trilogie De Slaapwandelaars - Hermann Broch
 Pasenow of de Romantiek; Esch of de Anarchie; Hugenau of de Zakelijkheid. Drie zelfstandige boeken die in elkaar overlopen doordat de hoofdpersoon van het ene boek een rol blijft spelen in het andere. Drie verschillende manieren om in het leven en de geschiedenis te staan en ten onder te gaan, een welkome spiegel voor het postmodernisme. 


Het Dodenschip - B. Traven
Alsof het nu geschreven zou kunnen zijn, een boek uit 1926. Over een matroos zonder papieren, die dan maar op een afgeschreven wrakschuit aanmonstert waarvan de rederij hoopt dat ze zinkt en nog wat opbrengt via de verzekering. Over overleven in de machinekamers van de economie. Wereldliteratuur zoals al zijn boeken.


Een raadselachtige verdwijning - Lars Gustafsson
 Een van de mooiste gedichtenbundels die ik bezit. Vertaald door Bernlef. Alsof Gustafsson drie, vier dichters tegelijk is, zo rijk. Helder en raadselachtig tegelijkertijd. Scherp in zijn beelden, mild in zijn verwoording. De vertaling oogt zo treffend, dat het origineel nauwelijks beter kan zijn, denk ik oneerbiedig.